Paragrafen | Jaarverslag 2023 | Coevorden (2024)

Deze paragraaf geeft inzicht in het beleidskader en de daaruit voortvloeiende financiële gevolgen met betrekking tot de lokale heffingen van de gemeente.

Wij hebben voor het tarievenbeleid een aantal uitgangspunten geformuleerd. De volgende uitgangspunten liggen ten grondslag aan de berekeningen van onze tarieven en heffingen:
• de lokale lastendruk dient in overeenstemming te zijn met de bestuurlijke ambities en het voorzieningenniveau in de gemeente;
• lokale heffingen zijn kostendekkend;
• lokale heffingen worden vastgesteld conform de uitgangspunten die zijn vastgesteld in het bestuursakkoord en de kaderbrief. In de Kaderbrief 2023 is voor de trendmatige stijging van de tarieven een percentage van 2,3% afgesproken.

Voor de beoordeling van kwijtscheldingsverzoeken hanteren wij de wettelijke normen overeenkomstig de bepalingen in de Invorderingswet 1990 en de Leidraad invordering bestuursrechtelijke geldschulden Coevorden. De kwijtscheldingsnorm die wij hanteren bedraagt 100%. Dit betekent dat aanvragers met een inkomen op bijstandsniveau voor kwijtschelding in aanmerking kunnen komen indien zij aan de normen voldoen. Kwijtschelding kan worden verleend voor de afvalstoffenheffing en de rioolheffing (gebruikersdeel).

In deze tabel geven wij de verschillen tussen de geraamde en de werkelijke opbrengsten uit belastingen en heffingen weer.

Met deze visie hebben wij de volgende doelstellingen geformuleerd:

• Het realiseren van een gezonde financiële positie;
• Het voorkomen van ingrijpende beleidswijzigingen die noodzakelijk worden bij het zich voordoen van niet afgedekte risico’s.

Dit wordt gerealiseerd door middel van beheersing van de risico’s en een positief weerstandsvermogen.

Onderstaand treft u in een tabel het risicoprofiel aan. Onder de tabel wordt het risicoprofiel per onderwerp beschreven. Hieronder worden de in het risicoprofiel weergegeven risico’s nader omschreven. Wij maken hierbij onderscheid in incidentele en structurele risico’s.

Op een tweetal onderwerpen lopen wij een incidenteel risico. Het risico wordt berekend over het totaalbedrag van het betreffende onderwerp waarover wij risico lopen, afgezet tegen de kans dat het risico zich daadwerkelijk voor doet. De risico’s worden hieronder toegelicht.

GVZ Europark Coevorden-Emlichheim GmbH heeft een financieringsfaciliteit van maximaal € 7 miljoen bij de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) afgesloten. Het uitgangspunt is dat Europark GmbH zich zonder een extra financiële bijdrage van onze gemeente ontwikkelt. Mocht zij op enig moment onverhoopt toch een beroep op de gemeente moeten doen voor financiële steun dan is het door ons ingeschatte maximale risico € 525.000 (15% kans x 50% van € 7 miljoen).

Per 1 januari 2024 verloopt de financieringsfaciliteit bij de BNG. Verlenging behoort niet tot de mogelijkheden vanwege de focus op Nederlandse ondernemers. Het Europark is een Duitse Besloten Vennootschap, een zogenaamde GmbH. Met de Grafschafter Volksbank uit Nordhorn heeft het Europark een nieuwe financier gevonden. Het gaat wederom om een bedrag van € 7 miljoen met een looptijd van tien jaar. Volgens de EU-staatssteunregels is het niet mogelijk om voor 100% van de totale lening garant te staan als gemeenten Emlichheim en Coevorden. De garantstelling bedraagt maximaal 80% van het door de gemeenten verstrekte leningvolume. Hier blijft de onderlinge verhouding 50% - 50% op van toepassing.

Ieder jaar herijken wij bij de samenstelling van het Jaarverslag de risico’s van de grondexploitaties. Wij hanteren een risico van 13% over de boekwaarde (minus voorziening) van circa € 7,9 miljoen. Dit percentage is een gewogen gemiddelde van alle risico’s van alle grondexploitaties. De opbouw staat weergegeven in paragraaf Grondbeleid. In de periode tot en met 2026 voorzien wij een geleidelijke afname van de totale boekwaarde tot een niveau van nihil. In de bovenstaande tabel houden wij rekening met deze afname.

Het financiële risico neemt af als gevolg van de daling van de boekwaarde de komende jaren af naar een niveau van € 0. Voor een uitgebreide uiteenzetting over de grondexploitaties verwijzen wij u naar de paragraaf grondbeleid.

Er zijn twee onderwerpen waarover wij een structureel risico lopen. Dit betreffen het sociaal domein en de Emco-groep. Het risico wordt berekend over het totaalbedrag van het betreffende onderwerp waarover wij risico lopen, afgezet tegen de kans dat het risico zich daadwerkelijk voor zal doen. De risico’s worden hieronder toegelicht.

In 2023 zijn de kosten voor Jeugdhulp opnieuw gestegen. Dit is een landelijk beeld en Coevorden vormt hierop geen uitzondering. In de kosten voor Wmo zien we een lichte stijging. Maatschappelijke ontwikkelingen kunnen resulteren in financiële effecten. Hierbij kan gedacht worden aan de veranderingen in gezinsstructuren, de herijking van het Gemeentefonds, wijziging van het woonplaatsbeginsel in de Jeugdwet, correcties uit voorgaande jaren en andere onvoorziene situaties zoals politieke veranderingen of een gezondsheidscrisis. Wij proberen hier zo goed mogelijk op te anticiperen, onder andere door aanpassing van bestaande beleidskaders en inkoopcontracten en een beweegprogramma voor ouderen om de instroom in de Wmo af te remmen of uit te stellen. Hoe de kosten binnen het Sociaal Domein zich ontwikkelen ligt niet in alle gevallen binnen onze invloedssfeer. In principe is daarbij ook nog steeds sprake van open-einde-regelingen. Vanwege de kostentoename in de afgelopen jaren, nemen wij in de risico-inventarisatie voor het Sociaal Domein een bedrag op van € 1.000.000 voor het gedeelte Jeugdwet, met een kans van 50% en € 500.000 voor het gedeelte Wmo, met een kans van 25%.

De EMCO-Groep is een gemeenschappelijke regeling (GR) die uitvoering geeft aan de Wet sociale werkvoorziening (Wsw). Naast onze gemeente nemen de gemeenten Emmen en Borger-Odoorn deel aan deze GR. Alle bevoegdheden en taken met betrekking tot de uitvoering van de Wsw zijn door onze gemeente overgedragen aan de GR. De EMCO-groep heeft de afgelopen jaren een aantal efficiencyslagen doorgevoerd. Het exploitatieresultaat blijft voor de komende jaren onder druk staan als gevolg van hoge energielasten, stijgende lonen en brandstofprijzen. Het is daarnaast nog onduidelijk wat het Rijk op termijn gaat doen met de Rijksbijdrage. Ook speelt er een duurzaamheids-/ exploitatievraagstuk rondom de locatie Coevorden. We zien dan ook een toename van het financiële risico voor ons als gemeente. Wij schatten dit in op € 500.000. De kans dat het risico werkelijkheid wordt schatten wij in op 50%.

Wij zien een aantal ontwikkelingen die van betekenis gaan zijn voor onze gemeente, maar waarbij wij nog niet kunnen inschatten of dit - al dan niet financiële - risico's met zich meebrengt. We willen deze ontwikkelingen wel in deze risicoparagraaf onder de aandacht brengen.

Als gemeente kunnen wij altijd worden geconfronteerd met een bezwaar of beroep dat wordt aangetekend tegen een door ons genomen besluit. Daarnaast kunnen wij worden geconfronteerd met risico`s als gevolg van aansprakelijkstellingen en juridische procedures op het gebied van toezicht en handhaving, openbare orde en veiligheid en bouw en vergunningverlening.

Bestrijding van invasieve uitheemse exoten (plant en dier)
In de afgelopen jaren is het aantal soorten invasieve exoten (plant en dier) toegenomen; de bestrijding hiervan kan leiden tot forse kostenposten. Een invasieve exoot is een plant of dier dat een risico vormt voor onze natuur, welzijn van mens of dier en of agrarische sector. Deze risico’s bestaan uit het verdringen van inheemse plant- en diersoorten, vanwege toxische eigenschappen of beiden. In 2021 heeft de provincie Drenthe aangegeven Provinciaal beleid op te stellen over de bestrijding/beheersing van invasieve exoten.

Maatschappelijke ontwikkelingen en inflatie
Maatschappelijk gezien gebeurt er op dit moment veel. We hebben belangrijke ontwikkelingen die de gemeentelijke bedrijfsvoering beïnvloeden, zoals de Hervormingsagenda Jeugd, de invoering van de Omgevingswet, het huidige inflatieniveau en de situatie op de energiemarkt. Daarnaast gebeurt er in maatschappelijk opzicht veel. Het 'stikstof-dossier', de woningmarkt, de situatie in de Oekraïne, een krappe arbeidsmarkt en de naweeën van de coronacrisis zijn enkele voorbeelden van ontwikkelingen die in meer of mindere mate een risico vormen voor het goed kunnen uitvoeren van onze gemeentelijke taken. De financiële risico's die hier aan verbonden zijn laten zich moeilijk inschatten. Het is belangrijk om hier voortdurend met elkaar de vinger aan de pols te houden.

De weerstandscapaciteit bestaat uit de middelen en de mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om niet begrote kosten, die onverwacht en substantieel zijn, op te vangen. Hierbij zetten wij eerst het gedeelte van onze weerstandscapaciteit in dat geen of minimale effecten heeft op ons beleid en onze begroting.
In onze weerstandscapaciteit hebben wij geen bestemmingsreserves en stille reserves opgenomen. Het tijdsbestek waarin stille reserves vrijgespeeld kunnen worden ter dekking van risico’s ligt hieraan ten grondslag. Voor bestemmingsreserves is het argument dat bij de inzet van deze reserves de uitvoering van het beleid mogelijk onder druk komt te staan.

Een gemeente is vrij om te bepalen welk deel van de weerstandscapaciteit wordt aangewend voor het weerstandsvermogen. Conform de nota Risicomanagement en Weerstands­vermogen zetten wij alleen onze algemene reserve in ter dekking van de mogelijke risico’s. Het weerstandsvermogen wordt als volgt bepaald:

Beschikbare weerstandscapaciteit : benodigde weerstandscapaciteit (risicoprofiel). Hieruit vloeit een ratio voort, die in te delen is in één van de categorieën A tot en met F.

Op grond van het BBV nemen wij in deze paragraaf een aantal kengetallen op die de beoordeling van onze financiële positie ondersteunen. Daarmee wordt beoogd uw raad in staat te stellen gemakkelijker inzicht te krijgen in de financiële positie van onze gemeente. De kengetallen maken inzichtelijk(er) over hoeveel (financiële) ruimte de gemeente beschikt om structurele en incidentele lasten te kunnen dekken en op te vangen. Zij geven zodoende inzicht in de financiële weerbaarheid en wendbaarheid. Het gaat daarbij om de volgende kengetallen:

• de netto schuldquote;
• de netto schuldquote gecorrigeerd voor verstrekte leningen;
• de solvabiliteitsratio;
• de grondexploitatie;
• de structurele exploitatieruimte, en
• de belastingcapaciteit.

Op basis van de door ons uitgevoerde risico-inventarisatie, de weerstandsratio van 23,96 en het beeld van onze meerjarenbegroting is het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Coevorden van mening dat de normale bedrijfsvoering financieel kan worden voortgezet.

Voor alle activiteiten die binnen onze gemeente plaatsvinden - zoals wonen, werken en recreëren - zijn kapitaalgoederen nodig. Hierbij valt te denken aan wegen, riolering, groen, openbare verlichting en gebouwen. De kwaliteit van deze goederen en het niveau van onderhoud ervan zijn bepalend voor het voorzieningenniveau van de gemeente. In deze paragraaf gaan wij in op de beleidskaders en de daaruit voortvloeiende financiële gevolgen voor wat betreft de grotere kapitaalgoederen van de gemeente. De in deze paragraaf opgenomen bedragen zijn exclusief de kosten voor de inzet van ons eigen personeel en materieel.

Afstoten van niet kernbezit
Er heeft in 2023 geen verkoop van “niet kernbezit”, zoals opgenomen in de vastgoedvisie, plaats gevonden.

Onderhoud
In 2023 is uitvoering gegeven aan het beheer en onderhoud van ons gemeentelijk vastgoed. Het onderhoud wordt uitgevoerd op basis van een Meerjaren Onderhouds Programma. Voor het gemeentelijk kernbezit zijn de Duurzaam Meerjaren Onderhouds Programma (DMJOP), met de ambitie om voor het gemeentelijk vastgoed in 2030 al energieneutraal te zijn, geactualiseerd. Dit plan wordt conform gewijzigde planning in 2024 ter besluitvorming aan de raad aangeboden. Door ziekte en personele wisselingen in het afgelopen jaar was dit niet eerder mogelijk.

Onderhoudslasten in 2023
De totale onderhoudslasten in 2023, voor zowel het dagelijks onderhoud als planmatig/groot onderhoud, komen uit op circa €766.000

Het totaal van de te beheren oppervlakte groen in de gemeente beslaat circa 898 hectare. In deze hoeveelheid zit een grote variëteit. Wij onderhouden sierplantsoenen, (ecologische)bermen, maar bijvoorbeeld ook sloten, bossen en natuurterreinen. In onderstaande tabel geven wij de verdeling van het areaal groen.

Het onderhoud aan de verlichting is uitgevoerd. Het besluit voor het saneren van de openbare verlichting in het buitengebied is teruggedraaid. Het vervangen van de oudste verlichting door LED is in uitvoering.

Lasten in 2023
In 2023 is € 228.000 uitgegeven aan het beheer en onderhoud van de openbare verlichting. Hiermee zijn de vervangingen, het beheer en onderhoud, de (nood)reparaties en de remplace bekostigd. Bij onderhoud en defecten is zoveel mogelijk rekening gehouden met de voortgang en uitvoering van het beleidsplan.

Investeringskrediet 2023
Voor het vervangingsplan van de openbare verlichting is in 2023 een investeringskrediet van € 358.000 beschikbaar gesteld. In verband met teruggave van een verstrekte opdracht door de aannemer in 2022 heeft uitvoering niet plaatsgevonden. Hierdoor is het investeringskrediet doorgeschoven naar 2023 en heeft uitvoering dit jaar plaatsgevonden.

In het kader van de uitvoering van het beheerplan civieltechnische kunstwerken 2019-2023 zijn wij eind 2022 gestart met het actualiseren hiervan, de actualisatie hiervan is ondertussen afgerond en heeft geresulteerd in het beheerplan kunstwerken 2022 - 2026. In de tussentijd is de brug in Wezuperbrug vervangen evenals de brug in Oosterhesselen. Naast deze vervangingswerkzaamheden is er ook groot onderhoud uitgevoerd aan de brug over het Zwinderse kanaal in Geesbrug.

Lasten in 2023
In 2023 hebben wij een bedrag van € 489.000 uitgegeven aan het onderhoud van oeververbindingen.

In het kader van de DPRA (Delta Plan Ruimtelijke Adaptie) is in 2019 de stresstest uitgevoerd in het gebied van de Noordelijke Vechtstromen. Vanuit deze samenwerking DPRA zijn in de afgelopen periode subsidiegelden aangevraagd waardoor wij versneld projecten hebben kunnen uitvoeren. Onder deze projecten vallen de rioleringsprojecten. Voorbeeld hiervan zijn de rioolreconstructies Dalerpeel, Dalen en Sleen. Door de recente prijsstijgingen van materialen hebben wij in 2023 Sleen niet kunnen uitvoeren en is dit dus doorgeschoven naar 2024.

Lasten en rioolheffing in 2023
De exploitatie- en kapitaallasten die samenhangen met het onderhoud van het rioleringsstelsel worden grotendeels bekostigd uit de rioolheffing. In 2023 bedroegen de totale kosten voor het beheer en onderhoud van het rioolstelsel € 3.506.000. De opbrengsten uit de rioolheffing was in 2023 € 3.707.000 . Per saldo hebben wij € 108.000 teruggestort aan de voorziening riolering.

In 2023 zijn de budgetten benut voor het uitvoeren van het geplande onderhoud. De financiële afrekening van de laatste asfaltvakken zijn vanwege het weer verschoven naar 2024.

Lasten in 2023
In 2023 hebben wij op het product verhardingen € 1.750.000 uitgegeven aan het onderhoud aan de gemeentelijke wegen.

In deze paragraaf geven wij inzicht in en leggen wij verantwoording af over het gevoerde treasurybeheer in 2023. Treasury is het besturen en beheersen van, het verantwoorden over en het toezicht houden op de financiële geldstromen, de financiële posities en de hieraan verbonden risico’s.

Met een liquiditeitsplanning houden wij inzicht in het verloop van onze liquiditeitspositie gedurende het jaar, we stemmen onze inkomende en uitgaande geldstromen op elkaar af. We streven er naar zo weinig mogelijk langlopende financieringsmiddelen aan te trekken. Hierbij zien wij er op toe dat de liquiditeitspositie voldoende is om te garanderen dat wij onze verplichtingen tijdig kunnen nakomen.

Voor de toerekening van rente aan investeringen op de programma’s hanteerden wij in 2023 een voorgecalculeerd omslagpercentage van 1,5%. Dit is een gewogen gemiddelde waarbij wij in lijn met de landelijke notitie Rente van de commissie BBV bewegen binnen een bandbreedte van plus en min 0,5%.

Voor 2023 is de interne rekenrente nacalculatorisch gelijk gesteld aan de gemiddelde daadwerkelijk betaalde rente namelijk 1,09% . Hierdoor is het renteresultaat €0,-. Het renteresultaat was begroot op een voordeel van €219.000.

Het EMU-saldo is het verschil van inkomsten en uitgaven van de overheid. Om te voorkomen dat de overheidsfinanciën van EMU-landen ontsporen, hebben de lidstaten van de Europese Unie afgesproken dat het EMU-tekort maximaal 3% van het bruto binnenlands product (bbp) mag bedragen. In dit maximale tekort hebben, naast de Rijksoverheid, ook gemeenten en provincies een aandeel. Voor de jaren 2019-2022 is afgesproken dat de gezamenlijke ruimte voor de decentrale overheden 0,4% van het bbp bedraagt. Het collectieve aandeel van de gemeenten is 0,27% van het bbp.

Wet open overheid
Op 1 mei 2022 is de Wet open overheid (Woo) in werking getreden. Deze wet heeft de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) vervangen. Het uitgangspunt is dat overheidsinformatie openbaar is voor iedereen. Openheid en transparantie zijn essentieel voor het vertrouwen tussen inwoners en de gemeente. Inwoners worden daarin gesterkt door de informatie die de gemeente beschikbaar stelt. De toegang tot publieke informatie, zonder daarbij een belang te hoeven stellen, is sinds de invoering van de Woo een expliciet recht geworden. Tijdens het produceren van informatie moet al rekening worden gehouden met de publicatie ervan. Dit vraagt om een cultuurverandering rond de omvang met informatie en om goede informatiehuishouding. De Woo bevat twee hoofdonderdelen: actieve openbaarmaking en passieve openbaarmaking. Op deze twee onderdelen zal hieronder worden ingegaan, gevolgd door een overzicht van de afgehandelde Woo-verzoeken in 2023.

Actieve openbaarmaking
Actieve openbaarmaking is een nieuw onderdeel in de Woo. Om duidelijkheid en transparantie te vergroten, is het de bedoeling dat overheden zelf actief documenten openbaar gaan maken. De Woo bevat 11 informatiecategorieën die verplicht actief openbaar moeten worden gemaakt. Deze actieve openbaarmaking heeft een gefaseerde inwerkingtreding. De verplichtingsdata per informatiecategorie stelt het Rijk vast. In 2023 zijn er geen verplichtingen vastgesteld voor het actief openbaar maken. Zicht op inwerkingtreding van de eerste informatiecategorieën is er nog niet. Van belang is dat onze gemeentelijke informatiehuishouding op orde is en dat er inzicht wordt verkregen in de benodigde (aanpassingen van de) IT-voorzieningen. Onze gemeentelijke informatie moet, ongeacht de vorm, op een geordende en toegankelijke manier worden bewaard. Op onze gemeentelijke website wordt al veel informatie geplaatst. Zo zijn de vergaderstukken van de gemeenteraad toegankelijk en kan online een raadsvergadering live worden gevolgd. De besluitenlijst van het college van burgemeester en wethouders wordt op de website gepubliceerd. In 2023 zijn we een pilot gestart met het publiceren van de afgehandelde Woo-verzoeken op onze gemeentelijke website. Het publiceren van Woo-verzoeken is één van de informatiecategorieën die verplicht zal worden. Vooruitlopend op deze verplichting, doen we nu al ervaring op met het publiceren van de Woo-verzoeken.

Passieve openbaarmaking
Passieve openbaarmaking is het op verzoek documenten openbaar maken voor een ieder. Dit wordt ook wel een Woo-verzoek genoemd (voorheen Wob-verzoek). Iedereen kan, zonder een belang te hoeven stellen, vragen om documenten over een bepaald onderwerp openbaar te maken. Het gaat hierbij om bestaande documenten, opgemaakt of ontvangen door de gemeente. In 2023 zijn trainingen gegeven aan teams die met regelmaat Woo-verzoeken behandelen. In deze training werden collega’s van begin tot eind meegenomen in het proces voor het afhandelen van Woo-verzoeken. Dit zorgt voor een efficiëntere en uniforme werkwijze. Daarnaast is er een aanbestedingstraject doorlopen voor de aanschaf van nieuwe anonimiserings- en laksoftware. De nieuwe software kan automatisch persoonsgegevens herkennen en weglakken. Dit scheelt veel tijd in de afhandeling van Woo-verzoeken.

Monitoring Woo-verzoeken
Het aantal Woo-verzoeken blijft jaarlijks stijgen. In 2022 zijn er 43 Woo-verzoeken afgehandeld, terwijl er in 2023 66 Woo-verzoeken zijn afgehandeld. Het recht op informatie leeft onder onze inwoners en de Woo wordt hiervoor veel benut. Hieronder zijn de in 2022 en 2023 afgehandelde Woo-verzoeken weergegeven per team, programma of cluster. We zien een stijging in het aantal Woo-verzoeken over actuele onderwerpen die spelen in onze gemeente, bijvoorbeeld het programma Vitaliseren Vakantieparken. Van de 66 Woo-verzoeken zijn er 24 ingediend door één inwoner. Dat verklaart mede de stijging ten opzichte van vorig jaar.

In deze paragraaf informeren wij u over de stand van zaken en de beleidsvoornemens ten aanzien van de bedrijfsvoering.

Ons doel is en blijft dat inwoners en collega's kunnen vertrouwen op een stabiele, moderne en veilige digitale omgeving. Als i-organisatie zorgen wij voor een informatiehuishouding die dat mogelijk maakt.
In 2023 is er hard gewerkt aan het doorlopend versterken en up-to-date houden van onze informatiesystemen. Onze externe dienstverlening is, onder andere, verbeterd door de implementatie van een nieuw afsprakensysteem voor de balies. De interne dienstverlening is mede vooruitgegaan door het in gebruik nemen van een nieuw meldingen-systeem (Topdesk). Ook zijn we, binnen een gecontroleerde en veilige setting, gestart met het inzetten van Artificial Intelligence door een zelfgebouwde chatbot in te zetten voor zoekopdrachten van onze inwoners.

In BOCE-verband is verder ingezet op samenwerking door gezamenlijk projecten uit te voeren. Een succesvol voorbeeld is het project Samenhangende Registraties, waarin een gezamenlijke basis is gelegd voor het uitvoeren van informatiearchitectuur binnen de gemeentelijke organisaties. Ook is er hard gewerkt door afgevaardigden van Emmen, Borger-Odoorn en Coevorden aan een flinke update van de Dienstverleningsovereenkomst. Het resultaat is dat wij als Coevorden meer controle en inbreng hebben in de samenwerking ten aanzien van de automatisering. De nieuwe DVO wordt naar verwachting in het derde kwartaal van 2024 ter goedkeuring voorgelegd. Voor alle duidelijkheid: onze samenwerking in BOCE-verband beperkt zich op dit moment met name tot de automatiseringskant van onze werkplakken en (nog) veel minder de informatiseringskant.

Naast nieuwe applicaties hebben we wederom een mooie kwaliteitsverbetering gerealiseerd op functioneel beheer gebied, door goed te luisteren naar de behoeften van onze gebruikers en dit te vertalen in de applicaties. We gaan steeds meer toe naar het proactief beheren van onze applicaties, waarbij er zoveel mogelijk vanuit de gebruiker wordt gedacht. Ook hebben onze eigen processen de nodige aandacht gehad in 2023. Vooral de accountgesprekken, waarin onze informatieadviseurs periodiek en volgens een vaste methode, in gesprek gaan met alle onderdelen van de organisatie hebben ons veel opgeleverd. Doordat we (bijna) altijd gelijk betrokken zijn bij nieuwe ontwikkelingen, zorgen we ervoor dat informatiesystemen aansluiten bij hetgeen wij al gebruiken, nieuwe applicaties alleen worden aangeschaft als het functionaliteit biedt die nog niet in huis is en dat de contractuele- en informatieveiligheidsaspecten op orde zijn. Hierdoor is de lijst met de zogeheten schaduw IT flink afgenomen. Door het opzetten van een solide projectportfolio is onze grip op de werkvoorraad verder verstevigd; we zijn als i cluster duidelijk zichtbaar en voelbaar steeds meer in control.

In 2023 hebben wij actief bijgedragen aan de SamenSlimmerWerken projecten zoals Informatiebeleid & Architectuur, Procesmanagement en Gegevensmanagement. Tot slot nog aandacht voor de dit jaar opgezette hernieuwde visie op Zaakgericht werken, dat in 2024 een vervolg gaat krijgen. In 2024 gaan we door met de professionalisering van onze i-organisatie. Dit doen we door onze interne en externe processen te optimaliseren en standaardiseren, door op de hoogte te blijven van ontwikkelingen in de markt en inzet te leveren aan het programma SamenSlimmerWerken. Dit doen wij altijd met het doel de dienstverlening aan onze inwoners en collega's te verbeteren.

Om optimaal gebruik te kunnen maken van de kansen die digitalisering ons biedt, is bovenstaande inzet (informatie-architectuur, advies, functioneel beheer etc) noodzakelijk. Deze is echter nog niet structureel geformaliseerd in onze formatie.

Informatieveiligheid heeft in sterke mate te maken met het afwegen van risico's en de bewuste omgang met informatie in de organisatie. Met ons informatieveiligheidsbeleid en onze procedures willen we borgen dat informatie beschikbaar, integer en vertrouwelijkis.

Datagedreven werken kende een nadrukkelijke plek in het Programma Toekomstbestendige organisatie, later Programma Samen Slimmer Werken genoemd. Mede ook door samenwerking met andere SSW projecten hebben we in 2023 kunnen werken aan een professionaliseringsslag op zowel het gebied van beleid, management en organisatie.

Een gedegen basis is noodzakelijk. Er is in 2023 een advies opgesteld voor het te volgen proces ten aanzien van de realisatie van een toekomstbestendig datawarehouse. Dit zal doorlopen in 2024.

Daarnaast heeft ook de professionaliseren van het Cluster BI een vervolg gekend. Vanuit het Programma SSW is een grote claim gedaan op expertise en daarmee capaciteit van het cluster BI. Om te voldoen aan de verwachtingen vanuit zowel het Programma maar ook zeker vanuitde organisatie is er in 2023 bijgestuurd op inzetbaarheid.

Daarnaast is er een opdrachtverkenning gestart om de werkwijze te standaardiseren en te uniformeren. Hier wordt ook de beleidsmatige basis geborgd. Dit beleid wordt organisatiebreed en duurzaam toegepast ter ondersteuning van sturing op beleid, plannen, processen en als instrument voor signalering en analyse van trends en ontwikkelingen gerelateerd aan maatschappelijke opgaven. De uitvoering van de opdracht zal in 2024 doorgang vinden.

In 2023 is er ingezet op het verder professionaliseren van de gegevensbescherming en de informatiebeveiliging. Dit hebben wij gedaan door in te zetten op de volgende onderdelen:

Bewustwording
De aandacht voor bewustwording voor privacy en informatiebeveiliging blijft een belangrijk onderwerp. De bewustwording binnen de organisatie is er, maar de wens is om dit verder uit te breiden. De huidige bewustwordingstool voldoet niet en in 2023 is besloten om een nieuwe bewustwordingstool aan te schaffen, waar in 2024 gebruik van kan worden gemaakt. Deze tool is compleet aan te passen naar de wensen en behoeften die er op dit moment zijn en in de toekomst kunnen komen. Zo wordt aandacht besteed aan de onderwerpen die meer aandacht behoeven.

Gegevens effectbeoordelingen (DPIA)
In 2023 is er meer inzicht gekomen in de uitgevoerde en nog uit te voeren DPIA. Binnen de hele organisatie hebben er gesprekken plaatsgevonden over de huidige stand van zaken met betrekking tot DPIA. Er is veel ondersteuning gegeven bij het maken van een DPIA. Om nog meer bekendheid te creëren wordt begin 2024 een masterclass georganiseerd voor de collega’s die regelmatig te maken (kunnen) krijgen met het uitvoeren van een DPIA.

Privacy by design en privacy by default
In de samenwerking met het team Advies & Services is in 2022 een checklist gemaakt bij de implementatie van nieuwe applicaties. In 2023 is er uitvoering gegeven aan de checklist. Bij elke implementatie van een nieuwe applicatie wordt gebruik gemaakt van de checklist.

Meldplicht Datalekken
Door meer aandacht te besteden aan de bewustwording rondom datalekken en incidenten, wordt er meer melding gemaakt van eventuele datalekken en incidenten. Het vaststellen van en het meer bekendheid geven aan het meldingsproces van datalekken en incidenten binnen de gemeente staat op de kalender voor 2024.

Verwerkersovereenkomsten
Het standaard format, welke verplicht is gesteld door VNG, wordt gehanteerd binnen onze gemeente. Het gemotiveerd afwijken van het format is enkel mogelijk in samenspraak met de Privacy Officer. Hierbij wordt in het contractenregister, waar alle afgesloten verwerkersovereenkomsten binnen de gemeente worden opgeslagen, gemotiveerd weergegeven waarom er is afgeweken van de standaard en wat de afwijking inhoudt.

Beleid en toekomstvisie
In 2023 is aandacht besteed aan de professionalisering van gegevensbescherming en informatiebeveiliging. Afgelopen jaar is gekeken wat de huidige stand van zaken met betrekking tot dit onderwerp is en waarin geïnvesteerd moet worden om die professionaliseringsslag te kunnen maken. Er zijn concrete plannen opgesteld om het beleid en de toekomstvisie vast te kunnen stellen in 2024. Hierin zit ook het verzoek om de functie van Privacy Officer structureel te beleggen.

Feiten en cijfers 2022
Incidenten opgenomen in het lokale register: 14
Incidenten gemeld bij de Autoriteit Persoonsgegevens: 5
Verzoek tot inzage (bekend bij het privacy team): 5

Op grond van de verordening doelmatigheid en doeltreffendheid voeren wij jaarlijks minimaal één onderzoek uit naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van een thema, het zogeheten 213a-onderzoek. In de verordening is opgenomen dat wij de gemeenteraad in de paragraaf Bedrijfsvoering in de Programmabegroting informeren over het onderwerp van het onderzoek. In 2023 zullen wij een onderzoek uitvoeren naar het zaakgericht werken. We constateren in toenemende mate dat er aanzienlijke verschillen zijn tussen zaken. We willen verkennen of dat ook leidt tot een andere behoefte in de wijze waarop we zaakgericht werken. Door de ontstane vacature van public controller is dit onderzoek in 2023 helaas niet uitgevoerd.

In deze alinea wordt verslag gedaan van de juridische procedures. Het aantal bezwaarschriften wordt toegelicht, gevolgd door het aantal geregistreerde klachten en klachten bij de Nationale ombudsman. Het aantal Woo-verzoeken wordt in de Openbaarheidsparagraaf toegelicht.

Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Coevorden is zich bewust van inherente risico’s van fraude die, zowel intern als extern, worden gelopen bij het uitvoeren van de gemeentelijke taken. Het college heeft in 2022 een frauderisicoanalyse opgesteld om de risicogebieden te identificeren en bewustwording te creëren. Deze frauderisicoanalyse zal in 2024 nog verder uitgebreid worden, waarin ook misbruik en oneigenlijk gebruik onderdeel van zal gaan worden. Vanuit de bedrijfsvoering is er verhoogde aandacht voor de inrichting van onze administratieve organisatie en interne beheersing (AO/IB) ten aanzien van de geïdentificeerde risicogebieden en tevens worden de relevante geldstromen/processen betrokken in de interne controles die gedurende het jaar worden uitgevoerd.

Stakeholders van de gemeente moeten er op kunnen vertrouwen dat wij op een betrouwbare, eerlijke en zorgvuldige manier zaken doen. De gemeente beschikt over een uitgebreid scala aan zogenaamde soft controls. Iedere medewerker van de gemeente Coevorden legt bij indiensttreding een ambtseed of ambtsbelofte af en overlegt een verklaring omtrent gedrag. Daarnaast beschikt gemeente Coevorden over een vastgestelde regeling en gedragscodes, onder andere op het gebied van nevenwerkzaamheden en financiële belangen, welke openbaar beschikbaar zijn. De gemeente Coevorden beschikt daarnaast over een regeling melden integriteitsschending en de organisatie heeft een externe vertrouwenspersoon beschikbaar waar eventuele misstanden vertrouwelijk kunnen worden gemeld.

Onze (financiële) processen en systemen kenmerken zich door de aanwezigheid van functiescheidingen, zogenaamd hard controls. Hiermee voorkomen we dat slechts één persoon ongecontroleerd transacties of verplichtingen kan aangaan, autoriseren, verwerken en afwikkelen en/of zelfstandig toegang heeft tot activa.

Ondanks alle beheersingsmaatregelen resteert het risico dat management of directie maatregelen doorbreekt en het risico van samenspanning tussen medewerkers. Transparante besluitvorming, de governance structuur, een open cultuur waarbij we elkaar durven aan te spreken, de aanwezigheid van een vertrouwenspersoon om niet-integer handelen (anoniem) te melden, periodieke interne en externe audits op de naleving van beheersingsmaatregelen dragen er toe bij dat onregelmatigheden worden gesignaleerd.

De afgelopen jaren zijn er regelmatig berichten in de media over cyberaanvallen, gevallen van ransomware en datalekken. Informatiebeveiliging vanuit de perspectieven continuïteit, fraude en privacy heeft een hoge prioriteit.

Tijdens de dagelijkse bedrijfsvoering vinden controles plaats om vast te stellen of gewerkt wordt volgens de daarover gemaakte afspraken, waaronder de diverse protocollen voor informatiebeveiliging. Daarnaast beoordelen de CISO en privacy officer de kwaliteit en naleving van de getroffen beheersingsmaatregelen. Periodiek wordt de beheersing van informatiebeveiliging getoetst, zowel intern, maar ook extern vanuit de sector. Eventuele verbeterpunten vormen de input voor verdere aanscherping en/of naleving van het informatiebeveiligingsproces.

Geconcludeerd, het college is van mening dat, met alle analyses en getroffen beheersingsmaatregelen, de risico’s met betrekking tot een beheerste en integere bedrijfsvoering inzichtelijk zijn en op een adequate wijze aandacht krijgen.

In de jaarrekening 2023 is voor het eerste jaar een rechtmatigheidsverantwoording opgenomen door het college. De rechtmatigheidsverantwoording ziet toe op 3 rechtmatigheidscriteria, namelijk het begrotingscriterium, het voorwaardencriterium en het misbruik- en oneigenlijk gebruik criterium. Op basis van de uitgevoerde werkzaamheden voor de genoemde rechtmatigheidscriteria is het college van mening dat de in de jaarrekening verantwoorde baten en lasten alsmede de balansmutaties onrechtmatig tot stand zijn gekomen binnen de daarvoor gestelde grens.

In deze paragraaf is op basis van de Kadernota rechtmatigheid van de commissie BBV en op basis van de afspraken van de raad aanvullende informatie opgenomen over de financiële rechtmatigheid. In deze paragraaf beschrijft het College welke actie hij onderneemt om vermelde afwijkingen in de toekomst te voorkomen. Hieronder per rechtmatigheidscriterium uitgeschreven welke constateringen er gedaan zijn met betrekking tot de rechtmatigheid vanuit de interne controle.

Begrotingscriterium

Binnen het begrotingscriterium zijn onrechtmatigheden geconstateerd die de rapportagegrens van € 100.000 overschrijden en derhalve in deze paragraaf worden toegelicht.

1. Overschrijding lasten (op programmaniveau): Het totaal aan bruto onrechtmatigheid op de de overschrijding lasten komt op een bedrag van € 5.418.000. Deze fouten zijn onrechtmatig, echter zijn door het college als volledig acceptabel aangemerkt, omdat er in de financiële verordening afwijkingsgronden zijn opgenomen en de gemeente Coevorden heeft zich aan deze afwijkingsgronden gehouden. Normaliter zou dit inhouden dat de netto onrechtmatigheid dan nihil is. Recentelijk (eind april 2024) heeft de commissie BBV echter de uitspraak gedaan dat overschrijdingen van lasten bruto als fout gerekend moeten worden, dus zonder rekening te houden met zaken die in de gemeentelijke financiële verordening als acceptabel zijn aangemerkt. Om deze afwijking in de toekomst te voorkomen zullen wij dit onderdeel gaan betrekken bij het samenstellen van de decemberwijziging.
2. Overschrijding van baten en/of onderschrijding van lasten en baten: Het totaal aan onrechtmatigheid op de overschrijding van baten en onderschrijding van lasten en baten komt op een bedrag van € 25.901.000. Vanaf boekjaar 2023 heeft de commissie BBV besloten dat ook de overschrijding van de baten en onderschrijding van lasten en baten meegenomen moeten worden in de begrotingsrechtmatigheid en dat deze als onrechtmatig beschouwd moeten worden als deze niet tijdig zijn gemeld aan de raad. In beginsel is een overschrijding van de baten en/of overschrijding van lasten en baten dus niet onrechtmatig. Als deze tijdig tot een begrotingswijziging hebben geleid of tijdig aan de raad zijn gemeld, dan zou deze dus als rechtmatig gezien kunnen worden. Echter, heeft de gemeente Coevorden geen spelregels opgenomen in de financiële verordening met betrekking tot tijdigheid. Dit kan dus niet aangewend worden als afwijkingsgrond. Door deze constatering wordt het geheel als onrechtmatig beschouwd. Om deze afwijking in de toekomst te voorkomen zal het college ervoor zorgen dat de financiële verordening hierop aangescherpt wordt.

Nadere toelichting op de geconstateerde bevindingen:

• In onze financiële verordening hebben wij alleen staan dat wij controleren op begrotingsrechtmatigheid voor de overschrijdingen van de lasten en investeringskredieten. De onderschrijdingen van de lasten en de over- en onderschrijdingen van de baten laten wij buiten beschouwing. Deze lijn hanteerde ook de accountant toen zij nog verantwoordelijk waren voor de controle van de rechtmatigheid. Met betrekking tot de hierboven benoemde € 5,4 miljoen betekent dit dat hier tegenover staan minder kosten op andere programma’s om meer kosten op de bedrijfsvoering te compenseren òf meer kosten worden gecompenseerd door extra opbrengsten, zoals bijvoorbeeld bijdragen van het Rijk en subsidies, òf er is sprake van een open einde regeling. Waar we in de oude situatie naar een acceptabele onrechtmatigheid van nihil gingen, gaan we in de huidige situatie naar een onrechtmatigheid die in de verdubbelaar gaat.
• De afwijking van € 25,9 miljoen wordt grotendeels veroorzaakt door één mutatie. Voor het aankopen en sloop van gronden en panden en bodemsanering op de ontwikkellocatie Holwert-Midden zijn ten behoeve van de realisatie van De Nieuwe Veste en het wensbeeld Holwert-Midden budgetten beschikbaar gesteld. Het gaat om een bedrag van € 9,56 miljoen (Raad januari 2023) en € 965.000 (Raad december 2023). Uiteindelijk is voor een bedrag van € 2,19 miljoen daadwerkelijk verworven. Dit betekent een onderschrijding aan de lastenkant van € 8,33 miljoen maar ook een onderschrijding aan de batenkant voor hetzelfde bedrag omdat de onttrekking aan de algemene reserve alleen wordt geëffectueerd voor de werkelijk gemaakte kosten. Dit resulteert samen in een onrechtmatigheid van € 16,66 miljoen.

Voorwaardencriterium

Binnen het voorwaardencriterium is een onrechtmatigheid geconstateerd die de rapportagegrens van € 100.000 overschrijdt en derhalve in deze paragraaf wordt toegelicht.

1. EU-aanbesteding; onrechtmatigheid geconstateerd van € 180.634. Voor het toepassen van de juiste procedure zijn de Europese aanbestedingsregels correct nageleefd. Echter is de contractwaarde van de raamovereenkomst overschreden. Om deze fout in de toekomst te voorkomen zal het cluster Inkoop de zogenaamde spendanalyse uitbreiden door ook de benutting van de contractwaardes te controleren.

Misbruik en oneigenlijk gebruik criterium

De nota Misbruik en Oneigenlijk gebruik (M&O) is nog niet officieel vastgesteld. M&O beleid is in conceptversie aanwezig en zal in 2024 worden vastgesteld. Vanuit de interne controle is vastgesteld dat het (concept) M&O beleid is nageleefd. Er is geen sprake van bevindingen op het gebied van misbruik en oneigenlijk gebruik.

Vanuit de (verbijzonderde) interne controle is binnen het proces Leerlingenvervoer een onzekerheid geconstateerd van € 180.057,-. Volgens de verordening Leerlingenvervoer 2014 had in 2023 eigen bijdrage geïnd moeten worden. Dit is echter niet gebeurd. Het College en de Raad zijn hiervan op de hoogte gebracht, maar hier is geen officieel besluit over genomen. Omdat er geen besluit is genomen over het niet innen van de eigen bijdrage wordt deze fout als onzeker gerapporteerd. Deze onzekerheid wordt niet opgenomen in onze rechtmatigheidsverantwoording, omdat deze het getrouwe beeld raakt. De verordening Leerlingenvervoer is aangepast en vanaf boekjaar 2024 is er geen sprake meer van het eventueel innen van een eigen bijdrage.

In 2023 hebben een aantal ontwikkelingen op de arbeidsmarkt zich voortgezet. Net als bij andere gemeenten is ons verzuim wat hoger en is ook de uitstroom toegenomen. Het binden en boeien van medewerkers, met name generatie Z, kost meer moeite. Toch is het ons ook in 2023 weer gelukt om vrijwel alle vacatures (sommige met enige moeite en andere op basis van inhuur) gevuld te krijgen. De inmiddels structurele extra kennis en inzet op recruitment heeft daar zeker aan bijgedragen.

Om aantrekkelijk werkgever te zijn en te blijven is er in 2023 op een aantal zaken extra ingezet:

• Aanpak tot modernisering van ons beloningsbeleid met daarbij een passend functieboek
  In 2023 is er een pilot uitgevoerd met als doel onze arbeidsvoorwaarden aantrekkelijker maken, met daarin onder andere een moderne reiskostenvergoeding woon-werkverkeer, een eigen RVU-regeling, een verhoging van de thuiswerkvergoeding en een vitaliteitsregeling. Een aantal van de regelingen uit deze succesvolle pilot is inmiddels opgenomen in de CAO en de andere regelingen zijn met ingang van 1-1-2024 met vier jaar verlengd.
  Het zorgdragen voor een passend functieboek is een wat groter project. Onder andere vanwege wisselingen in het management heeft dit project wat vertraging opgelopen. In 2023 is wel al het voorwerk gedaan zodat er in 2024 besluitvorming kan plaatsvinden op basis waarvan het project verder kan worden uitgevoerd.
• Doorontwikkeling onboarding
  In 2023 heeft het al bestaande onboardingtraject verder vorm en invulling gekregen. Er staat nu een mooi traject met diverse bijeenkomsten en relevante trainingen (vaak door onze eigen collega's gegeven). Ook is er meer vorm en inhoud gegeven aan de begeleiding door de buddy. Nieuwe medewerkers laten regelmatig horen enthousiast te zijn over ons onboardingtraject.
  
• Datagedreven werken
  Om onze organisatie toekomstbestendig te maken is het nodig om meer datagedreven te werken. Dat geldt ook voor HR. Met behulp van data kunnen trends en ontwikkelingen beter en tijdiger worden gesignaleerd, kunnen adviezen beter worden onderbouwd en kunnen interventies beter worden gemonitord. In 2023 is er daarom verder gewerkt aan de digitaliseren van de HR processen, maar ook aan het beschikbaar stellen van relevante HR stuurinformatie voor leidinggevenden en HR-adviseurs. Eén van de belangrijkste ontwikkelingen is het volledig digitaal en real time beschikbaar stellen van de formatie- en bezettingsoverzichten. Dit project, waarvoor andere gemeenten ons af en toe bezoeken om te zien hoe wij dat doen, is in 2023 vrijwel volledig opgeleverd. Begin 2024 worden de laatste puntjes op de i gezet. Een volgende stap is dat de stuurinformatie, inclusief duiding en advisering ook periodiek en actief ter beschikking wordt gesteld aan het CMT.
  In 2023 is er ook gewerkt aan een format voor eenduidige teamplannen. Ook hierin speelt data, onder andere op het gebied van HR, een belangrijke rol. Aan de hand van inzicht in de taken, opgaven en ambities enerzijds en HR-data anderzijds brengt elke leidinggevende voor zijn/haar eigen team in beeld wat er speelt, hoe het team er voor staat, waar de knelpunten zitten en waar de focus en ontwikkeling ligt in 2024.
  In aanvulling op bovenstaande ontwikkelingen is er in 2023 door Berenschot een Benchmark uitgevoerd om meer zicht te krijgen op onze formatie en bezetting in relatie tot de omvang van onze organisatie en de taken en opgaven die we hebben. Eind 2023 heeft het onderzoek plaatsgevonden en in 2024 wordt de hiermee verkregen informatie verder geduid. De verkregen data en inzichten zullen vervolgens worden gebruikt om, samen met onder andere de teamplannen 2024 en het ontwikkelde portfoliomanagement, meer grip te geven en te komen tot een goede nul-situatie die vervolgens zal worden doorvertaald in de programmabegroting 2025.

  Naast al deze data gericht op met name het capaciteitsvraagstuk wordt er ook ingezet op data gericht op welzijn en werkgeluk. Het project Continue monitoring, waarmee medewerkers regelmatig en gestructureerd worden bevraagd om in beeld te krijgen wat er nodig is op het gebied van welzijn, binden en boeien, is in 2023 opgestart. De uitvoering vindt plaats in 2024.

In onderstaande tabel zijn per organisatieonderdeel de vastgestelde formatie en loonsom opgenomen voor 2023 . Het betreft hier de begrote en werkelijke kosten voor salarissen en sociale lasten.

Gemeenten werken steeds meer en steeds vaker samen met andere organisaties. Taken worden uitbesteed via inkoop, uitgevoerd met een subsidie of worden via verbonden partijen uitgevoerd. Als gemeente zijn wij verantwoordelijk voor de aansturing van en controle op deze verbonden partijen.

In de afgelopen jaren is binnen de kaders van wet- en regelgeving de vastgestelde ruimtelijke visie gerealiseerd door middel van faciliterend grondbeleid. De omvangrijke (financiële) inspanningen die zijn gedaan om het risicoprofiel van het 'gemeentelijk grondbedrijf' tot aanvaardbare risico's te reduceren, hebben hun vruchten afgeworpen. Onze financiële risico's zijn fors teruggelopen en het "grondbedrijf" kent naar ons oordeel een alleszins aanvaardbaar en voor ons behapbaar risicoprofiel. Dat neemt niet weg, dat de gemeente nog steeds een aantal risicodragende grondposities in ontwikkeling heeft, lopende ontwikkelafspraken met private partijen heeft gemaakt die ook nu nog nakoming behoeven en de uitwerking van de woonvisie van invloed kan zijn op de plannen.

In de gemeentelijke Nota Grondbeleid is onze visie op het gebied van grondbeleid als volgt verwoord: Binnen de kaders van wet- en regelgeving willen wij de vastgestelde ruimtelijke visie realiseren door middel van faciliterend grondbeleid.

Door middel van het grondbeleid willen wij bijdragen aan de volgende ruimtelijke doelstellingen:
• het komen tot een evenwichtige ontwikkeling van woningbouw;
• het realiseren van werkgelegenheid door het ontwikkelen van industrieterreinen;
• het geven van een kwaliteitsimpuls aan de leef-, woon- en werkomgeving.
• De uitwerking van de Woonvisie 2021+ Bouwen aan de toekomst welke op 7 december 2021 is vastgesteld, is van invloed op ons beleid.

De in deze tabel opgenomen aantallen zijn de in de grondexploitaties opgenomen kavels. De aantallen kunnen afwijken van het huidige aanbod in verband met de faseringen in sommige plannen en als gevolg van actualisatie die volgt uit de woonvisie.

Alle kavels voor woningbouw zijn verkocht. De akte passering van de laatste kavel in Sleen Jongbloed wordt in 2024 verwacht.

Woningbouw
Voor de uitvoering van onze woonambitie is in 2023 het programma “Realisatie Regionale Woondeal Zuidoost Drenthe” opgesteld. Doel van dit programma is om de gemeentelijke woonambitie (Woonvisie 2021+) zoals vastgesteld in de regionale woondeal met de Provincie Drenthe te realiseren. Hierbij zijn het versterken van het gebiedseigen karakter en het versterken van de ruimtelijke kwaliteit rand voorwaardelijk. Daarbij hebben we aandacht voor betaalbaar en duurzaam wonen in een leefbare omgeving. Het programma zorgt voor samenhang in de aanpak, prioritering en het bewaken van het bereiken van de doelstellingen.

Bedrijventerrein Leeuwerikenveld II
Op dit bedrijventerrein zijn op dit moment nog een tweetal kavels beschikbaar ter grootte van in totaal 14.940 m2. Daarnaast zijn een drietal kavels ter grootte van in totaal 74.336 m2 in optie genomen.

Bedrijventerrein Europark
Op dit bedrijventerrein is nog 15.280 m2 beschikbaar voor verkoop. En op een kavel ter grootte van 51.978 m2 ligt nog een optie, met als voorwaarde dat dit perceel uiterlijk 1 januari 2025 bij notaris wordt getransporteerd.

Onderzoek uitbreidingsmogelijkheden bedrijventerreinen
Het in 2022 uitgevoerde onderzoek beveelt een aantal zaken aan met betrekking tot de ontwikkeling van de bedrijventerreinen. Om ruimte te kunnen blijven bieden zowel lokaal als regionaal is het van belang in kaart te brengen hoe haalbaar de gegeven opties zijn.Deze mogelijkheden zijn we nader onderzoeken en uitwerken.

Risicobeheersing
Aan het voeren van een actief grondbeleid zijn risico’s verbonden. In algemene zin onderkennen wij de volgende risico’s:
• de grond voldoet niet aan de wensen van de toekomstige gebruiker (wonen, recreëren, industrie, werken);
• de geplande verkoopprijzen zijn niet haalbaar;
• de tijdsplanning is niet haalbaar;
• het tijdstip van aankoop ten opzichte van de planontwikkeling;
• de kwaliteit van de gerealiseerde gronden/het openbaar gebied is onvoldoende.

De belangrijkste instrumenten die wij hanteren om deze risico’s te inventariseren en tot een aanvaardbaar niveau terug te dringen zijn:
• de exploitatieopzet; wij maken gebruik van een in de tijd uitgezette schatting van opbrengsten en kosten per project op basis van te realiseren onderdelen;
• een scenarioanalyse; door het benoemen van criteria voor de grondexploitaties is het mogelijk om door middel van een scenarioanalyse voortdurend de effecten te meten van externe ontwikkelingen en risico’s;
• planning & control; een doorlopende analyse van projectkansen en -risico’s is nodig om aanpassingen in planning, kwaliteit en kosten tijdig te kunnen maken. Een periodieke financiële analyse van gerealiseerde en verwachte kosten en opbrengsten om tijdig bij te kunnen sturen is hier een onderdeel van;
• omgevingsanalyse; wij maken onder andere gebruik van onderzoeken omtrent ruimtelijke haalbaarheid, bevolkingsgroei en -samenstelling, woningbehoefte en marktprijzen om onze uitgangspunten in de exploitatieopzetten te onderbouwen.

De risico’s binnen de grondexploitaties bepalen wij op basis van de volgende onderdelen:
1. Marktrisico
Dit risico wordt bepaald door voor alle in exploitatie genomen plannen een negatief scenario te bepalen. Hierin worden factoren als verkooptempo en prijsniveau veranderd en worden de gevolgen ervan, indien deze leiden tot een negatief resultaat, als risico opgenomen. Dit is bepaald door voor alle plannen door te rekenen wat het betekent als alle verkopen drie jaar worden uitgesteld. Dit komt neer op een risico van in totaal € 714.000.

2. Indicatoren uit de grondexploitaties
Door het veranderen van rente en inflatie in onze grondexploitatiemodellen kan het resultaat veranderen. Het verhogen van de rente en de inflatie en het verlagen van de prijsstijgingen van de opbrengsten leiden samen tot een lager resultaat. Dit komt neer op een risico van € 103.000.

3. Projectspecifieke risico’s
Naast de marktrisico’s en de risico’s van verandering van rente en inflatie kunnen zich in projecten risico’s voordoen die specifiek betrekking hebben op het project. Deze worden op de volgende manier bepaald. Eerst wordt de mogelijke schade per project bepaald. Deze wordt bepaald door de volgende formule:

Schade = (kans op een onverwachte gebeurtenis met schade) x schadebedrag.

De risico’s die kunnen ontstaan hangen samen met de demografische ontwikkelingen in onze gemeente. Deze kunnen voor meerdere projecten aanzienlijke gevolgen hebben. Zowel in volume als in soort woningen die mogelijk niet gebouwd gaan worden. Hierdoor wordt ook de onderliggende grond niet verkocht. Daarnaast bestaat het risico dat de gronden op werklocaties niet matchen met de vraag vanuit de markt waardoor wij terreinen niet meer kunnen verkopen en bestaat een risico op het niet realiseren van de gehanteerde verkoopprijzen.
De risico’s in woningbouwprojecten nemen het grootste deel van de projectrisico’s voor hun rekening. Het totaal van de projectrisico’s komt neer op € 180.000. Zoals eerder aangegeven kan de herijking van de woonvisie in de toekomst ook effect hebben op de gemeentelijke grondexploitaties.
De bovenstaande risico’s zijn bepaald door voor ieder risico-onderdeel te bekijken hoeveel verlies ontstaat indien het worst-case scenario zich voordoet. De bovenstaande risico’s bedragen in totaal € 997.000.

Voor de komende jaren biedt de woonvisie, het programma “Realisatie Regionale Woondeal Zuidoost Drenthe” en de lopende onderzoeken naar de mogelijkheid van nieuwe (lokale en regionale) bedrijventerreinen de basis voor de ontwikkelstrategie voor de gemeentelijke grondexploitaties/projecten om de gemeentelijke grondpositie te versterken en beheersbaar te houden.